Quartieri Spagnoli
NEAPOL NA START,  Przewodnik po Neapolu

Quartieri Spagnoli w Neapolu

Quartieri Spagnoli czyli dzielnice hiszpańskie w Neapolu to prawdziwe muzeum pod gołym niebem. Tu podejrzysz codzienne życie mieszkańców, zjesz domowy obiad w jednej z wielu trattorii i zobaczysz świat, w którym czas zdaje się stać w miejscu. Curzio Malaparte napisał:

„Neapol to Pompeje nigdy niepogrzebane.
Antyczny świat, który przetrwał na powierzchni”.

Spacerując wąskimi uliczkami Quartieri Spagnoli trudno oprzeć się wrażeniu, że słowa Malaparte są aktualne również dzisiaj.

Chodźcie! Zabieram was na wirtualny spacer po dzielnicy hiszpańskiej. Spacer kulturalno-street art’owy, podczas którego podejrzymy, co różni artyści zmalowali tu na murach. Choć wielu osobom sztuka uliczna kojarzy się z wandalizmem, ja wybrałam takie jej kawałki, które pozwolą nam lepiej poznać kulturę Neapolu.

Zacznijmy jednak od historii…

Quartieri Spagnoli kiedyś…

W uproszczeniu, Quartieri ta część miasta, która rozciąga się pomiędzy Via Toledo na dole a Corso Vittorio Emanuele na górze. Choć quartiere oznacza dzielnicę, bardziej mówimy tu o obszarze, który charakteryzuje tożsamość jej mieszkańców, z którym wiążą się konkretne zwyczaje lub lokalne dania. W podziale administracyjnym Neapolu nie ma dzielnicy “Quartieri Spagnoli”.

Początki tej części miasta sięgają XVI wieku, gdy wicekról Don Pedro di Toledo, ulokował tu oddziały wojsk hiszpańskich. W rezultacie powstała uporządkowana siatka wąskich ulic z małymi mieszkaniami, które służyły głównie do spania. Z czasem, te same wąskie zaułki, słabo oświetlone i bardzo hermetyczne stały się wymarzonym miejscem dla rozwoju przestępczości. Długo kojarzono je z prostytucją, a potem z kamorrą. Przez lata ciągnęła się za nimi fama miejsca, gdzie nie powinni zapuszczać się turyści, ale to się zmienia. W ostatnich latach otworzyło się tu wiele trattorii, pojawiły się oferty wynajmu na Booking czy Airbnb, a działalność rozpoczęło wiele stowarzyszeń, które chcą stworzyć alternatywę dla miejscowej młodzieży.

Quartieri Spagnoli dzisiaj…

Wchodząc do Quartieri przygotuj się na setki bodźców przypadających na metr kwadratowy.

Zobaczysz tu:
– wąskie uliczki z praniem powiewającym nad głową lub rozwieszone na suszarkach blokujących chodnik;
– mieszkańców siedzących przed drzwiami swoich bassi (mieszkanie na wysokości ulicy, przechodząc obok widać wszystko i nikomu nie przeszkadza ten brak prywatności);
– setki małych kapliczek ze zdjęciami bliskich zmarłych czy świętych patronów. Niech nie zdziwi cię też nie jeden “święty” Maradona. W Neapolu niekoniecznie święty jest ten, co święty, ale ten, kto daje ludziom chwile radości;
– stare warsztaty i malutkie sklepiki, w których dostaniesz wszystko, co potrzebne;
– dziesiątki jeśli nie setki zaparkowanych skuterów, często oblepionych taśmą, bo kto by się przejmował tym, że coś mu odpada ;).
Usłyszysz tu:
– ryk skuterów, które przejeżdżają kilkanaście centymetrów od ciebie (warto różne torby/ torebki trzymać blisko siebie, od strony budynku, a nie od ulicy);
– krzyki gospodyń lub głośne rozmowy w mijanych bassi;
– nawoływania ulicznych sprzedawców (teng’ patane e cipolle, patane e cipolle! – mam ziemniaki i cebulę, typowe hasło obwoźnych warzywniaków);
– muzykę, najczęściej neo-melodyczną.
Poczujesz tu zapach:
– spalin mijających cię skuterów;
– płynu do prania oraz
– jedzenia – może niedzielnego ragù, może pizza fritta (smażona pizza) albo frytury.

Quartieri Spagnoli Neapol

Quartieri Spagnoli Neapol

Quartieri Spagnoli Neapol

Neapol Quartieri Spagnoli
Wiaderko lub koszyk przywiązany przy balkonie to ‘O panar. Gdy ulicą przejeżdża obwoźny sprzedawca, a gospodyni nie chce schodzić na dół, krzyczy z balkonu co chce kupić i spuszcza koszyk z pieniędzmi. Sprzedawca wkłada do niego towar i resztę, po czym zakupy wciągane są do góry.
*

Spacer po Quartieri Spagnoli to doświadczenie angażujące wszystkie zmysły. Nie zwiedzisz tu nie wiadomo jakich galerii sztuki czy kościołów, ale zobaczysz prawdziwe życie, bez ozdobników i upiększania “pod turystów”. Czy ci się spodoba? Nie wiem. 

Mam taką obserwację, że sporo osób deklarujących w social media, że chcą poznawania “prawdziwej” Italii, po odwiedzeniu Quartieri są zdegustowani. Nie o taką autentyczność walczyli! Miało być sielsko, a jednocześnie „instagramowo”, a na miejscu okazało się, że jest życie. Po prostu.

Quartieri popolari mogą być dla wielu konfrontacją z tym, co lubią o sobie myśleć – że są “podróżnikami”, ciekawymi świata i otwartymi na różnorodność. Część z nich w tych zaułkach przekona się, że to nieprawda. Czy będziesz jednym z nich? Dowiesz się tylko poprzez doświadczenie.

Quartieri Spagnoli Neapol

Quartieri Spagnoli Neapol

Quartieri Spagnoli Neapol

Quartieri Spagnoli Neapol

Quartieri Spagnoli Neapol
Neapolitańskie basso – mieszkanie z wejściem prosto z ulicy

Sztuka uliczna w Quartieri Spagnoli 

Quartieri Spagnoli przypadną do gustu miłośnikom street art’u. Kogo przedstawiają najbardziej znane dzieła? Do jakich momentów w historii miasta lub do jakiego filmu nawiązują? Zobaczmy! :).

Street art Neapol
“Kultura to jedyny ratunek”. Totò w roli Pazzariello ze wstęgą “Forza Napoli”

Totò – książę śmiechu

Antonio Griffo Focas Flavio Angelo Ducas Comneno Porfirogenito Gagliardi De Curtis di Bisanzio, inaczej Totò, “książę śmiechu”. Aktor i poeta, którego role przeszły do historii, na przykład słynna postać Pazzariello ze “Złota Neapolu” (zdjęcie powyżej). Jeśli znasz włoski i masz dostęp do RaiPlay, polecam zobaczenie którejś z jego produkcji, kilka tytułów jest również dostępnych na Youtube, m.in. “Turco napoletano” czy “Miseria e Nobiltà”.

Choć mieszkał w rione Sanità, cały zaułek Quartieri Spagnoli poświęcony jest jego osobie.

Gdzie? Via Portacarrese a Montecalvario.

“Il napoletano lo si capisce subito da come si comporta, da come riesce a vivere senza una lira.”
“Neapolitańczyka łatwo poznać od razu po sposobie jego zachowania, po tym jak daje radę przeżyć bez jednej liry.”

Quartieri Spagnoli Neapol
Różne oblicza Totò – fluorescencyjny, Superman i Lola. Postać w środku to Antonio Eduardo Taranto, aktor i komik

Neapol Quartieri Spagnoli

Quartieri Spagnoli Neapol

Quartieri Spagnoli Neapol
“A cchiù sincera” – jeden z wierszy Antonio de Curtisa (Totò)

Quartieri Spagnoli Neapol

Niektóre sceny z udziałem Totò tak zapadły w pamięć, że zobaczysz je jako zdjęcia w wielu barach lub na pamiątkach związanych z Neapolem. Powyższa scena z Giuseppe (Peppino) De Filippo pochodzi z filmu “La banda degli onesti“. Z kolei scena, w której aktor zjada spaghetti wpychając je sobie rękami do ust (zdjęcie tytułowe) pochodzi z “Miseria e nobiltà“, być może analogiczne zdjęcie widziałeś/aś, w którejś z lokalnych trattorii.

Street art Neapol

Powyższy cytat to jeden z wierszy i fragment piosenki, której posłuchasz tutaj. “To serce – analfabeta – zaprowadziło cię do szkoły i nauczyło się pisać i nauczyło się czytać tylko jedno słowo – miłość – i nic więcej”. W wielu miejscach Neapolu zobaczysz, że słowo amore pisane jest właśnie przez dwa M.

Totò i karty neapolitańskie

Spacerując ulicami Neapolu nie raz zobaczysz starszych panów grających w nietypowe karty, o takie:

Neapol karty neapolitańskie

To karty neapolitańskie, a najbardziej znaną grą jest scopa. Poniższy mural i tym podobne często nawiązują właśnie do ich symboliki. A’ matt’ – król pieniędzy – to karta, której można przypisać dowolną wartość, zależnie od potrzeby gracza. Zmienia oblicze tak jak Totò w swoich najważniejszych rolach.

Street art Neapol

Boski Diego i piłka nożna

Neapol żyje piłką nożną, o czym przekonasz się, gdy w czasie twojego pobytu wypadnie mecz drużyny Napoli. Ulice wtedy pustoszeją, część małych, prywatnych sklepów opuszcza swoje witryny, bo właściciel chce śledzić rozgrywki. Neapol, w odróżnieniu od innych dużych miast, ma tylko jedną drużynę, której – bez podziałów – kibicują wszyscy.

Jeśli Neapol strzeli gola, dowiesz się od razu, bo z okien dobiegnie aplauz i krzyki radości. Ten, kto strzela gole, jest tu bogiem, nieraz zobaczysz więc podobiznę Diego Armando Maradony z aureolą. Święty w Neapolu to ten, kto spełnia marzenia ludu np. te o scudetto czyli pucharze Włoch. Ten, kto zostawia drużynę – zwłaszcza dla Juventusu – znajdzie swoją podobiznę co najwyżej na papierze toaletowym. W mieście skrajności, droga od miłości do nienawiści bywa bardzo krótka. Maradona zdetronizował nawet św. Pawła “zabierając mu” stadion, który wcześniej nosił jego imię.

Dla miłośników piłki najpopularniejszy punkt Quartieri Spagnoli to Via Emanuele de Deo. Podobizna Maradony nie jest nowa. Kiedyś był to zapuszczony plac z parkingiem, ale wszystko zmieniło się po śmierci piłkarza. Kibice zebrali się wtedy pod muralem, aby go pożegnać. Dziś pełno tu jego podobizn i symbolicznych ołtarzyków. Niektórzy porównują go do Masaniello, przywódcy powstania ludowego z XVII wieku, który porwał tłumy i zasiadł na kilka dni na neapolitańskim tronie.

Neapol Quartieri Spagnoli

Neapol Quartieri Spagnoli

Neapol street art
Przejście z Napoli do Juve to coś, czego neapolitańscy kibicie nie wybaczają. Łatwo skończyć na papierze toaletowym lub reklamie hydraulika.

Kobiece postaci na murach Quartieri

Skoro jesteśmy już na Via Emanuele de Deo, obok Maradony zobaczymy Iside w wykonaniu Francisco Bosolettiego. Kobieca postać przypomina rzeźbę Pudicizi, którą zobaczysz w muzeum Cappella Sansevero.

Neapol street art

*

“Może kiedyś ktoś będzie to wspominał” to ostatnie słowa, które przypisuje się Eleonorze Pimentel de Fonseca. Dziennikarkę i redaktorkę “Monitore napoletano” skazano na ścięcie za wsparcie rewolucji w 1799 roku. Jeśli chcesz poznać ten kawałek historii polecam przeczytanie “Miłośnika wulkanów” Susan Sontag lub, po włosku, “Il resto di niente” Enzo Striano. Taki sam tytuł nosi film, który okazjonalnie wyświetla włoska telewizja.

Gdzie? Via Sergente Maggiore

Kulinarna podpowiedź – w tej okolicy znajduje się sporo fajnych lokali gastronomicznych. Na lampkę wina wstąp do Spuzzulè przy tej samej ulicy, na ulicy obok (Vico Maddalena degli Spagnoli) polecam pizzerię ‘Ntretella. Jesteśmy rzut beretem od Via Toledo/ Piazza del Plebiscito. W tej części na pizzę a portafoglio polecam Sorbillo Piccolina, na sfogliatellę – Sfogliatella Mary, na lody – Casa Infante, a na słynną kawę alla nocciola – Gambrinus lub Il Vero bar del professore (osobiście wolę ten drugi). Jedno jest pewne, głodni stąd nie wyjdziecie ;).

Neapol street art

*

Nie mogłabym nie wspomnieć o współczesnej ikonie, Sophii Loren. Jeśli chcesz przejść się po Neapolu jej śladem, wstąp do pizzerii Starità a Materdei (Via Materdei 27, 28). Materdei to część miasta, gdzie kręcono fragmenty filmu “Złoto Neapolu”, w którym Sophia przygotowuje smażone pizze. Jeśli zaś interesuje cię postać aktorki, polecam książkę “Wczoraj, dziś, jutro. Moje życie”.

Gdzie? Via Emanuele de Deo (zdjęcie 1) oraz Largo Baracche (zdjęcie 2).

Neapol Quartieri Spagnoli

Na pewno kojarzysz aktora z powyższego zdjęcia. Co robi tu słynny Bud Spencer? Ano, urodził się w Neapolu (właściwe nazwisko – Carlo Pedersoli) i wychował w nadmorskiej części Santa Lucia.

Luciano De Crescenzo

Kto regularnie czytuje mój blog ten wie, że cenię twórczość Luciano De Crescenzo. O jego wybranych książkach pisałam TU i TU, a “Così parlò Bellavista” to klasyk, którego w Neapolu nie godzi się nie znać (film o tym samym tytule znajdziesz na Youtube). 

Od 2020 roku przy vico Tre Regine zobaczymy podobiznę pisarza z cytatem: “Myślę, że Neapol jest ostatnią nadzieją, jaką ma człowieczeństwo, aby przetrwać”. Mural jest “interaktywny”, bo obok De Crescenzo namalowano dzieci próbujące zdjąć z dachu kapliczki piłkę i robią to prawdziwą miotłą.

Neapol street art

Pino Daniele

Tak jak literacko miłośnik Neapolu zna nazwisko De Crescenzo, tak muzycznie zna i nuci nieoficjalny hymn miasta “Napule è” Pino Daniele. Pino śpiewał po włosku i angielsku, ale przede wszystkim po neapolitańsku. Jego, zdecydowanie za wczesna, śmierć sprowadziła na Piazza del Plebiscito tłumy mieszkańców, którzy śpiewali jego piosenki. Głównie tę o Neapolu tysiąca kolorów, lęków, słońca i zapachu morza.

Poniższy street art z grafiki tytułowej zobaczysz przy via Emanuele de Deo, naprzeciwko muralu z Maradoną. Pino śpiewa “I’ sto cca” – “Jestem tutaj”, Totò odpowiada “A ja jem”, a Massimo Troisi “A ja jestem obok ciebie”.

Massimo Troisi to kolejna postać bliska neapolitańczykom. Aktor urodzony w San Giorgio a Cremano, szerszej publiczności znany z filmu “Listonosz”. Często przedstawiany jest razem z Pino Daniele ze względu na ich przyjaźń. W dzielnicy Chiaia znajdują się też schody jego imienia na pamiątkę kręconej tam sceny do filmu “Scusate il ritardo”.

Neapol street art

Neapol street art

A co tu robi Lucio Dalla?

Lucio Dalla pochodzi wprawdzie z Bolonii, ale w sercach neapolitańczyków ma miejsce szczególne, bo ci kochają tych, co pokochali ich miasto. “Przyszywany neapolitańczyk”, człowiek, który tu “narodził się na nowo” (to dwa z wielu określeń muzyka) o stolicy Kampanii mówił:

“Io non posso fare a meno, almeno due o tre volte al giorno di sognare di essere a Napoli. Sono dodici anni che studio tre ore alla settimana il napoletano, perché se ci fosse una puntura da fare intramuscolo, con dentro il napoletano, tutto il napoletano, che costasse 200.000 euro io me la farei, per poter parlare e ragionare come ragionano loro da millenni.”

“Nie umiem nie marzyć o byciu w Neapolu przynajmniej dwa lub trzy razy dziennie. Od 12 lat uczę się neapolitańskiego przez trzy godziny w tygodniu, bo gdyby istniał zastrzyk domięśniowy z dawką neapolitańskiego, całego neapolitańskiego, który kosztowałby 200 tysięcy EUR, zrobiłbym go, aby móc mówić i myśleć tak jak oni myślą od tysiącleci.”

Oj, Lucio, przybijam Ci piąteczkę! Słynna piosenka “Caruso” (pierwsze jej słowa zapisano na poniższym muralu) to dzieło Lucio Dalla, który występował też na Piazza del Plebiscito (na Youtube zobaczysz cały koncert). W tym roku znany artysta Jorit zadedykował mu mural w pobliżu stacji kolejki Circumvesuviana w Sorrento.

Neapol street art

Czy to wszystko?

Oczywiście, że nie :). Starałam się wybrać takie przykłady street art’u, które przybliżą ci kulturę Neapolu, powiedzą co nieco o jego muzyce, literaturze czy filmie. Spacerując po Quartieri Spagnoli znajdziesz wiele innych dzieł jak seria duetu Cyop & Kaf (mapa TU) czy mural upamiętniający chłopczyka – Mattia Fagnoni – zmarłego na rzadką chorobę Sandhoffa (piazza Portamedina a Montesanto). Jeśli jesteś miłośnikiem/ miłośniczką street art’u, wrócisz z Neapolu z konkretną galerią zdjęć, a przecież w tym poście przeszliśmy tylko część jednego quartiere :).

Neapol Quartieri Spagnoli

Neapol Quartieri Spagnoli

Neapol Quartieri Spagnoli

Na co zwrócić uwagę rezerwując nocleg w Quartieri Spagnoli?

Choć oblicze tej części miasta ciągle się zmienia, warto rezerwować tu nocleg zerkając na mapę. Jak domyślasz się z powyższych zdjęć, Quartieri to sieć wąskich, podobnych do siebie, a wieczorem słabo oświetlonych uliczek. Im bliżej głównej ulicy, np. Via Toledo, tym lepiej, zwłaszcza jeśli planujesz późne powroty.

Przy rezerwacji sprawdź też czy pod twoim balkonem nie ma jakiegoś placu z barami. To miejsca, w których wieczorami i w weekendy jest jak w młynie ;). Jeśli lubisz ciszę albo chcesz położyć się wcześniej, unikaj okien wychodzących np. na Largo Baracche.

*

Samo Largo Baracche to mekka młodzieży wychodzącej na wieczornego Spritz’a. Jeśli nocujesz w innej części miasta, ale masz ochotę na drinka w bardzo niezobowiązującej atmosferze, zapisz sobie ten adres.
Rzut beretem od placu znajduje się słynna Trattoria Da Nennella. Jej gospodarz to showman, który krzyczy, śpiewa, tańczy i robi zamieszanie. Panująca tu atmosfera jest luźna i – dla mnie – zjedzenie tu posiłku jest doświadczeniem bardziej kulturowym niż kulinarnym. Jeśli szukasz miejsca w Quartieri na posiłek w spokojnej atmosferze, unikaj tego miejsca (polecam np. Antica Capri), a jeśli przeciwnie, chcesz doświadczyć czegoś unikalnego i typowego, zapisz sobie adres – Vico Lungo Teatro Nuovo.

Neapol Quartieri Spagnoli
“Po czwartym drinku wierzę nawet w miłość”. Largo Baracche
*

Dziękuję ci za ten wirtualny spacer :). Jeśli ci się spodobał i chcesz więcej takich foto-przechadzek, daj znać w komentarzu. A presto!

kawacaffe

*

Przewodnik po Neapolu


 

 

Poprzednie części naszego przewodnika po Neapolu:
Co warto zrobić w Neapolu? 10 pomysłów “na start”
1– 
Muzeum Sansevero i Chrystus spowity całunem
2– 
Najbardziej znane pizzerie w Neapolu
3– 
Castel Sant’Elmo i Certosa San Martino
4– 
Cmentarz Fontanelle
5– 
Kościół Gesu Nuovo i klasztor św. Klary
6– 
Marechiaro
7– 
Podziemny Neapol
8– 
Tunel Burbonów
9– 
Teatr San Carlo
10– 
Neapol śladami Gustawa Herlinga-Grudzińskiego
11– Neapol śladami ojca Dolindo Ruotolo
12– 
Kulinarny przewodnik po Neapolu
13– 
Wyspa Gaiola i plaże w Neapolu
14– La farmacia degli Incurabili
15- 
Donnaregina Vecchia i Donnaregina Nuova
16– 
Katakumby San Gennaro i San Gaudioso
17– 
Święty January i jego cud
18– 
Co kupić w Neapolu- Pamiątki i prezenty dla miłośników miasta
19– 
Neapol w polskiej kulturze. Literacki przewodnik po mieście
20– 
Neapol za darmo czyli atrakcje, za które nic nie zapłacisz
21– 
Spacerownik po Neapolu. Z Piazza dei Martiri do Salita del Petraio
22– 
Pizzofalcone i Borgo Santa Lucia
23– 
Neapol śladem kobiet
24– 
Neapol śladami św. Giuseppe Moscati
25– 
Spacer po centrum Neapolu – Decumano superiore
26– 
Spacer po centrum Neapolu – Via dei Tribunali
27– 
Spacer po centrum Neapolu – Spaccanapoli
28 – 
Park archeologiczny Pausilypon
Inne wpisy dotyczące Neapolu:
– Relacja naszej czytelniczki z jej pierwszego wyjazdu do Neapolu
– Neapolitańczycy okiem Luciano de Crescenzo
– Czy Neapol jest bezpieczny dla kobiety podróżującej solo?
– Neapol od kuchni- przepisy
– Książki o Neapolu
– Muzyka Neapolu
– Nie jedź do Neapolu jeśli… Trzy typy osób, którym nie będzie w tym mieście łatwo
– Szopka neapolitańska. Ciekawostki i symbolika postaci
– Tombola i smorfia czyli o liczbach w Neapolu